Jak czytać etykiety, czyli klasyfikacja jakościowa win
Wina stołowe
Proste wina o nierozbudowanym smaku, charakteryzujące się niską jakością, które przeznaczone są do codziennego spożycia. Przy ich produkcji nie ma znaczenia, z jakiego powstały szczepu, z jakiego regionu/kraju pochodzą grona i jaka jest wydajność winnicy z hektara. Na etykiecie wina stołowego producent nie musi podawać żadnych informacji z wyjątkiem kraju pochodzenia, zawartości alkoholu i właściwego dla konkretnego języka określenie „wino stołowe”, czyli:
- „vin de table” – francuskie,
- „vino da tavola” – włoskie,
- „vino de mesa” – hiszpańskie,
- „vinho de mesa” – portugalskie,
- „Tafelwein” – niemieckie, austriackie,
- „Asztali” – węgierskie wina stołowe,
- „table wine” – kraje anglojęzyczne (na etykietach win np. gruzińskich, macedońskich, krymskich – pojawia się angielskie nazewnictwo, aby ułatwić życie tym, którzy posługują się alfabetem łacińskim).
Wyjątkiem wśród win stołowych były do niedawna supertoskany, czyli wina tworzone od lat 60-tych przez winiarzy z Toskanii, którzy używali innych szczepów niż dozwolone w apelacjach, w których działali, przez co nie mogły nosić oznaczenia DOC. Obecnie supertoskany są produktami tak prestiżowymi, że nie określa się ich mianem „vino da tavola”, ale Toscana IGT lub Bolgheri DOC. Apelacje te powstały w latach 90-tych, aby lokalni winiarze mogli tworzyć wina jakościowe z odmian bordoskich.
Wina regionalne
Wina pochodzące z konkretnego regionu zwykle o zdecydowanie wyższej jakości niż wina stołowe. Wina te zawierają na etykiecie miejsce pochodzenia, czyli kraj i region, zawartość alkoholu oraz informacje o odmianie winogron z jakich powstają.
Na etykietach pojawią się wówczas następujące oznaczenia:
- Vin de pays – na winach francuskich (pays=region);
- IGP (do niedawna IGT) – dla win włoskich, a oznacza to Indicazione geografica protetta, czyli wino o określonym miejscu pochodzenia;
- Landwein lub QbA (Qualitätswein bestimmter Anbaugebiete) – dla win niemieckich; nazwa oznacza, że jest to wino jakościowe pochodzące z określonego obszaru upraw;
- Vino de la Tierra – w Hiszpanii czyli wino pochodzące z konkretnego regionu, konkretnej ziemi;
- Vinho regional – w Portugalii, jak wyżej;
- Pecsenye bor – na Węgrzech; dosłownie oznacza „wino do smażonego mięsa” i odpowiada winom niemieckim, czy austriackim klasy landwein (zwykle zawiera 12% alkoholu, a etykieta informuje o regionie, odmianach winorośli).
Najczęściej powodem „nieapelacyjności” wina jest używanie szczepów niedopuszczalnych w danej apelacji.
Wina apelacyjne/jakościowe
Wina jakościowe (apelacyjne) – to wina, które spełniają wszystkie normy określone szczegółowo w prawie winiarskim danego kraju i regionu. Takie wina spełniają normy obowiązujące w danej apelacji, a dotyczą uprawy winorośli, bardzo ściśle określonego miejsca upraw, konkretnych odmian, z których można robić wino, wydajności z hektara, nasadzeń i sposobu winifikacji. W różnych krajach rożnie oznacza się wina mające status win jakościowych/apelacyjnych, np.:
Francja
AOC (Appellation d’origine contrôlée) – czyli oznaczenie w klasyfikacji wina, którego obecność na etykiecie gwarantuje pochodzenie wina z obszaru bardzo ściśle określonego oraz, że normy obowiązujące w tym regionie i apelacji są spełnione (w niektórych przypadkach nawet takie szczegóły jak projekty etykiet).
We Francji najwyższym poziomem jakości (i najwyższymi cenami) szczycą się wina z oznaczeniami cru classe, grand cru classe, premier cru itd. Są to podziały wewnątrz konkretnych apelacji.
Włochy
DOC (Denominazione di origine controllata) – odpowiada francuskim AOC; obecnie często zastępowane oznaczenim unijnym: DOP (Denominazione di origine protetta), które dotyczy nie tylko win, ale i innych produktów spożywczych.
D.O.C.G. (Denominazione di Orgine Controllata e Garantita) – takie oznaczenia posiadają wina włoskie najwyższej klasy, pochodzące z kontrolowanych i gwarantowanych rejonów uprawnych: w porównaniu do D.O.C. np. ilość hektolitrów uzyskanych z jednego hektara jest niższa, aby jakość wina jeszcze poprawić. Zaświadczenie DOCG wydaje się po przeprowadzeniu szczegółowej analizy technicznej oraz komisyjnej degustacji wina.
Niemcy
QmP (Qualitätswein mit Prädikat) odpowiadające wyżej opisanym klasyfikacjom rzędu francuskiej AOC. Wśród niemieckich win z predykatem wyróżnić możemy następujące stopnie jakości wina:
- Kabinett – czyli wina z podstawowego zbioru, zwykle wytrawne lub półwytawne;
- Spätlese – wina zbierane min. 7 dni po pierwszym zbiorze, dojrzalsze, o cięższym moszczu, często półsłodkie, choć coraz częściej robi się w ten sposób wina wytrawne;
- Auslese – /dosł. selekcja/ wino robione z bardzo dojrzałych gron, które selekcjonuje się odrzucając niedojrzałe bądź popsute grona, może też być robione z winogron dotkniętych szlachetną pleśnią (botritis), zwykle półsłodkie lub słodkie, wytrawne to wielka rzadkość (w Polsce niespotykane);
- Beerenauslese – /dosł. wybór z jagód/ wina z mocno selekcjonowanych gron porażonych szlachetną pleśnią, są to wina słodkie i bardzo aromatyczne;
- TBA, czyli Trockenbeerenauslese – /dosł. wybór z podsuszonych jagód/, oznacza wino wyprodukowane z bardzo mocno selekcjonowanych jagód winorośli, które porażone szlachetną pleśnią pozostawiono na krzakach aż do momentu, gdy zyskały odpowiedni stopień podsuszenia (niemal rodzynkowa struktura), słodkie i aromatyczne;
- Eiswein – wyjątkowe wino robione z gron dotkniętych pierwszymi przymrozkami, wyjątkowo esencjonalne, słodkie.
Podobne oznaczenia stosuje się w Austrii, Czechach, Słowacji i innych krajach środkowoeuropejskich.
Hiszpania
- DO (Denominacion de Origen) – odpowiada francuskiej klasyfikacji AOC;
- DOCa (Denominacion de Origen Calificada) wina z określonego regionu, od lat utrzymujące wysoką jakość. Ta kategoria początkowo była zarezerwowana wyłącznie dla win z regionu Rioja, obecnie obejmuje również Priorat i wina musujące Cava;
- DO PAGO (Denorminacion de Origen de Pago) to oznaczenie najwyższej jakości win hiszpańskich, które zarezerwowane jest dla najlepszych win z poszczególnych posiadłości, osiągających co roku bardzo wysoką jakość. Oznaczenie nie tyczy się całego regionu, jak DOC lub DOCa, ale konkretnej posiadłości i win. Wymagania wobec win i winnic o takim statusie są jeszcze bardziej zaostrzone niż w przypadku DOCa – winnica mająca oznaczenie DO Pago nie może robić żadnego wina z owoców nie pochodzących z własnych upraw.
Portugalia
- DOC (Denominaçao de Origem Controlada) – podobnie jak we Włoszech czy Hiszpanii.
Węgry
- Minöségi bor – odpowiednik francuskiej AOC;
- Különleges minöségi bor – wino jakościowe najwyższej jakości ze znakiem kontroli „Állami Ellenörzöjegy”, otrzymywane z dojrzałych lub pokrytych szlachetną pleśnią owoców, z zawartością alkoholu min. 13% oraz zawartością cukru min. 190g/l
- DHC lub OEM – czyli oznaczenia Districtus Hungaricus Controllatus/ Oltalom Eredetmegjelöléssel – odpowiadają unijnym oznaczeniom takim jak włoskie DOP (Denominazione di origine protetta), które dotyczy nie tylko win, ale i innych produktów spożywczych.
Uwaga!
Obecność oznaczenia win jakościowych na etykiecie nie zawsze jest jednak gwarantem jakości wina, ponieważ wino może spełniać wszystkie normy, a być całkiem nieudane. Np. we Francji wina AOC przechodzą wyłącznie kontrolę techniczną (zajmuje się tym INAO – Institut National des Appellations d’Origine), ale nie są poddawane degustacji.