Wina chorwackie
Charakterystyka
Historia winiarstwa chorwackiego rozpoczęła się w V w.p.n.e., kiedy wybrzeże Dalmacji zasiedlili greccy osadnicy. Następnie produkcja wina kontynuowana była przez kilka kolejnych stuleci kiedy obszar obecnej Chorwacji był pod panowaniem Cesarstwa Rzymskiego. Istotny wzrost zainteresowania winem przypadł także na czas imperium habsburskiego i trwał właściwie do końca XIX wieku, kiedy to Chorwację dotknęła klęska filoksery. Wielu winiarzy wyemigrowało wówczas do Nowego Świata.
Po wojnach światowych winiarstwo chorwackie podzieliło los całego bloku socjalistycznego – powstały potężne spółdzielnie nastawione na tanią, masową produkcję. Przełomowym momentem w historii był rok 1967 roku, kiedy to produkcja win Dingač i Postup (półwysep Peljesac, z odmiany plavac mali) została formalnie skodyfikowana i określona geograficznie. Rok ten można zatem uznać za datę powstania pierwszej chorwackiej (wówczas jugosłowiańskiej) “apelacji”.
Po uzyskaniu niepodległości po roku 1990 wiele winnic było zaniedbanych i opuszczonych, ale powoli wszystko zaczęło się zmieniać i wracać do normalności. W 1996 roku utworzono Chorwacki Instytut Winorośli i Enologii, który zajął się kwestiami formalnymi moderując regulacje prawne, prowadząc statystyki, etc.
Obecnie w Chorwacji produkowane są w większości wina białe (ok. 70%) i wina czerwone (ok. 30%), a także w niewielkiej ilości wina różowe, musujące (pjenušavo vino) i słodkie (prošek). Wina białe delikatnego smaku oraz słodkie dominują na obszarze winnic kontynentalnych, podczas gdy w przybrzeżnych winnicach produkuje się głównie wina czerwone.
Regiony
W Chorwacji wyróżniamy dwa główne regiony winiarskie: kontynentalny i morski. Te z kolei podzielone są na 12 podregionów. Każdy z nich charakteryzuje się specyficznymi warunkami, które mają ogromny wpływ na produkcję wina.
Chorwacja kontynentalna (z podregionami: Plešivica, Zagorje-Medjimurje, Prigorje-Bilogora, Moslavina, Pokuplje, Slavonija i Podunavlje) to przede wszystkim jej północna, rozciągająca się ze wschodu na zachód część, leżąca wzdłuż rzeki Drava (dopływ Dunaju). Na terenie tym panuje klimat kontynentalny – chłodne zimy i gorące lata. Powstają tu głównie wina białe, z takich odmian jak: gewürztraminer, pinot blanc i pinot gris, chardonnay, riesling, sauvignon blanc, rizvanac (müller-thurgau), maslovac czyli furmint, oraz czerwone: frankovka, portugizac. Najbardziej popularnym obszarem w tym regionie jest Sławonia, słynąca z odmiany graševina (czyli riesling italico). Powstają z niej wina aromatyczne, dość lekkie i odświeżające. W Sławonii znajdują się także spore lasy dębowe, z drewna których powstają beczki, wykorzystywane do dojrzewania wina w wielu zakątkach świata.
Region nadmorski – charakteryzuje się śródziemnomorskim klimatem. Obszar ten rozciąga się od północnej części wybrzeża – Istrii (słynącej z charakternego stylu win czerwonych), aż po znajdującą się na południu Dalmację. Istria to przede wszystkim uprawy graševiny i malvazji, ale także merlota, cabernet sauvignon, oraz lokalnej odmiany teran. Dalmacja to typowy klimat adriatycki, ciepło i dużo słońca. Wybrzeże Dalmacji stanowi ponad połowę chorwackich winnic. Powstaje tam ponad 70% całościowej produkcji czerwonego wina. W regionie tym wyróżniamy Dalmację Północną (Sjeverna Dalmacija), Centralną i Południową wraz z wyspami (Srednja i Južna Dalmacija) oraz położoną bardziej w głąb lądu część zwaną Dalmatinska Zagora. Tereny te mogą poszczycić się endemicznymi odmianami: plavac mali, dingač, postup, zlatan plavac, ivan dolac oraz faros.
Odmiany winogron
Białe:
Graševina – znana jest również na świecie pod nazwą Welschriesling, Laski Riesling, Riesling Włoski, olasz riesling oraz grašica. Graševina to jedno z najpopularniejszych białych win chorwackich. Produkuje się je z odmiany o tej samej nazwie, w kontynentalnej części Chorwacji, głównie w Slawonii. Graševina ma zielonożółtawy kolor i specyficzny owocowo – kwiatowy aromat.
Malvazja z Istrii – odmiana ta jest uprawiana na terenie całej Istrii, a także w sąsiedniej Słowenii i we Włoszech. Jest bujna i obficie rodzi, dając głównie winogrona, z których powstają wina średnie lub mocne o wysokiej zawartości alkoholu, umiarkowanej kwasowości, o aromacie kwiatów i owoców. Trzy podstawowe rodzaje win wytwarzanych z tej odmiany białych winogron to niskiej jakości podstawowa malvazija przeznaczona do szybkiej konsumpcji, świeża malvazija opatrzona etykietą IQ (Istrian Quality), która powstaje z winogron wyższej jakości i ma okres przydatności do spożycia do trzech lat, oraz dojrzała malvazija, która pojawia się na rynku najwcześniej dwa lata po zbiorach i może leżakować przez wiele lat. Istrianska malvazja uznawana jest za najlepsze chorwackie wino autochtoniczne.
Pošip – białe wino o słomkowym kolorze, produkowane z autochtonicznej odmiany winogron o tej samej nazwie, uprawianej na wyspie Korčula oraz w innych częściach Dalmacji Środkowej i Południowej. Wina z odmiany pošip mają charakterystyczny aromat, wysoką kwasowość i dobrze nadają się do przechowywania i leżakowania. Jest to jedna z najstarszych i najbardziej cenionych odmian białych winogron, związana z Korčulą, gdzie uprawiana jest od czasów starożytnych. W 1967 roku wino z miejscowości Čara na Korčuli stało się pierwszym chorwackim białym winem o chronionym oznaczeniu geograficznym, które cieszy się popularnością do chwili obecnej.
Renski riesling – odmiana białego wina z doliny Renu w Niemczech, która rośnie w północnych winnicach Europy. Jest to późna odmiana, która daje najlepsze wyniki, gdy dojrzewa powoli, pozwalając winogronom gromadzić niezbędne cukry, ale jednocześnie zachowując kwasy. Daje wina o owocowym i kwiatowym zapachu, które właśnie dlatego charakteryzują się wyższym poziomem kwasowości. Renski riesling jest uprawiany w północno-zachodniej i północno-wschodniej Chorwacji, gdzie lokalni winiarze bardzo często wytwarzają z tej odmiany wina wysokiej jakości i wina premium.
Traminac – odmiana winogron, która prawdopodobnie pochodzi z Włoch i Alp Tyrolskich. Najczęściej występuje w dwóch odmianach – czerwony traminac, którego nazwa pochodzi od charakterystycznego koloru owocu, dającego złotożółte i średniej mocy wina, należące do kategorii win półwytrawnych i półsłodkich oraz aromatyczny traminac, z którego wytwarzane jest wino o intensywnym aromacie róż i marcepanu, które należy do kategorii win półsłodkich lub słodkich. W Chorwacji szczególnie znany jest traminac z Iloku, który podawany był podczas brytyjskich uroczystości królewskich.
Vrbnička Žlahtina – to jakościowe białe wino, produkowane z autochtonicznej odmiany žlahtina biała. Uprawia się ją wyłącznie na Vrbničkom polju na wyspie KrK. Vrbnička Žlahtina to lekkie, odświeżające wino z przyjemnym owocowym i kwiatowym aromatem. Oprócz wykorzystania do produkcji wina, žlahtina to także pyszne winogrono stołowe z bogatym miąższem i jędrną skórką. Główne zalety wina wytwarzanego z tej odmiany uwydatniają się najlepiej w ciągu pierwszych dwóch lat, co sugeruje, że žlahtina nie jest winem nadającym się do dłuższego przechowywania. Chociaż uważana za wino krótkotrwałe, z žlahtiny można wytwarzać w specjalnych zbiornikach w procesie fermentacji wina musujące.
Vugava – białe wino produkowane z autochtonicznej odmiany o tej samej nazwie, która rośnie na najbardziej odległej średnio-dalmatyńskiej wyspie Vis. Wino to ma naturalny złoty kolor, oraz przyjemny, delikatny zapach.
Czerwone:
Babić – jest lokalną odmianą czarnych winogron uprawianych w Dalmacji, a wina wytwarzane z tej odmiany są ciemne, gęste i bardzo cenione. Babić to wino o wyższym poziomie kwasu, wyższej zawartości alkoholu i wyraźniejszych taninach, dzięki czemu nadaje się do długiego leżakowania i przechowywania.
Frankovka – wysokowydajna odmiana czarnych winogron, dająca czerwone pijalne wino o przyjemnej kwasowości. W Chorwacji najczęściej występuje w kontynentalnej części, a dokładnie w Slawonii, Moslavinie i Plešivicy. Uprawiana jest również na Primorju i Istrii, gdzie znana jest pod nazwą borgonja. Spośród odmian frankovki uprawianych w Chorwacji, za wino najwyższej jakości została uznana frankovka z Iloku. W początkowej fazie frankovka daje bardziej owocowe i lekkie wina. Gdy dojrzewa, zyskuje na elegancji. Poszczególne wina tej odmiany mogą leżakować przez lata. Rozpoznawalna dzięki rubinowoczerwonemu kolorowi, jej smak opisywany jest jako owocowy aromat dojrzałych wiśni i jeżyn.
Plavac mali – to najpopularniejsze chorwackie czerwone wino i najczęściej uprawiany szczep w Chorwacji. Plavac mali uprawiany jest głównie zboczach Półwyspu Pelješac oraz wyspach Hvar i Brač. Nazwa pochodzi od kształtu i koloru winogron – plavy to po chorwacku niebieski, a mali: mały, czyli dosłownie „małe niebieskie”. Dojrzewa późno, dobrze rośnie na wymagającym terenie i jest odporna na choroby. Plavac mali z winnicy Dingač był pierwszym winem, które na terenie dzisiejszej Chorwacji już w 1961 r. zyskało miano wina premium. Plavac mali jako odmiana może dawać mocne wina o wysokim poziomie alkoholu, bogate w smaki, ale także wina lżejsze i owocowe, które najczęściej są przystępne cenowo.
Klasyfikacja i oznaczenie
Wina chorwackie dzielą się na trzy podstawowe grupy:
- Vrhunsko Vino : wino o najwyższej jakości
- Kvalitetno Vino : wino jakościowe
- Stolno Vino : wino stołowe
Ponadto chorwackie wina podlegają klasyfikacji geograficznej, jeśli są wytwarzane z winogron uprawianych w tym samym regionie winiarskim oraz odmianowej, jeśli produkowane są z co najmniej 85% danego rodzaju winogron.
Na etykietach widnieją również następujące oznaczenia:
- bijelo – wino białe
- crno – wino czerwone
- rosa – wino różowe
- suho – wytrawne
- polosuho – półwytrawne
- slatko – słodkie
- Kasna berbra – z późnego zbioru, odpowiednik late harvest, czy spätlese
- Izborna berba – odpowiada winu auslese
- Izborna berba bobica – odpowiada winu beerenauslese
- Izborna berba prosušenih bobica – odpowiada winu trockenbeerenauslese
- Ledeno vino – wino lodowe
Ciekawostki
Dingač – zwany “królem chorwackich win”. Jest to wino jakościowe, produkowane z ciemnej odmiany plavac mali. Nazwa pochodzi od terenu, na którym się je uprawia – skalistej części półwyspu Pelješac – Dingač. Charakteryzuje się ono wysoką zawartością alkoholu (ok. 15%). Ma różowo-czerwony kolor, gorzki i cierpki smak, ale i wyczuwalny aromat owocowy. Świetne do czerwonego mięsa, dziczyzny, gulaszu i twardych serów.
Prošek –to tradycyjne wino słodkie, deserowe pochodzące z Chorwacji. Produkowane z suszonych winogron m.in. z odmiany plavac mali, malvasija itp. Obecnie najlepszy prošek w Chorwacji pochodzi z wysp: Hvar ( winnica Tomić) i Brač (winnica Stina).
Portugizac – młode czerwone wino, produkowane w winnicach w pobliżu Zagrzebia. Jest symbolem jesieni. Świetnie komponuje się z daniami z kaczki, gęsi oraz z kaszanką.
Tribidrag – jedna z najszlachetniejszych czerwonych odmian winorośli na świecie, pochodząca z Chorwacji a dokładnie z Dalmacji, gdzie znany jest jako Crljenak Kaštelanski lub Pribidrag. Większości osób znany jako amerykański Zinfandel, albo włoskie Primitivo.
Valomet – pierwszy tzw. morski szampan na świecie. Charakteryzuje się on unikalnym sposobem dojrzewania – butelki spuszczane są na morskie dno i leżą tam kilka miesięcy. Po ich wyciągnięciu na butelce pozostaje cienka warstwa muszli i koralowców.
Źródło: